برای اعتبار سنجی یک پیمانکار، راهها و ملاکهای زیادی وجود دارد. بعضی از کارفرماها با بررسی رتبه شرکت و شفافیتهای مالی شرکتها و برخی دیگر با علاوه بر این دو با مدارک ایمنی و … صلاحیت شرکتها را میسنجند. برای اینکه خیال کارفرما از بابت سلامت و امنیت و محیط زیست مربوط به پروژه راحت شود نیاز به آموزشهای لازم به پیمانکاران است. پیمانکاران میتوانند با شرکت در دروههای آموزشی مختلف، مدارک آن را دریافت کرده و به رزومه خود اضافه کنند. یکی از این مدارک HSE نام دارد.گواهینامه صلاحیت پیمانکاری یا HSE مخفف کلمههای Health،Safety و environment به معنی سلامت، امنیت و محیط زیست است. خود HSE هم مخفف HSSES که ترکیبی از کلمههای سلامتی، امنیت، محیط زیست، حفاظت و اقتصاد است.
گواهینامه صلاحیت پیمانکاری در جاهای مختلف دنیا نامهای متفاوتی از جمله SHE یا EHS دارد که البته محتوای کلی آنها مشابه است. با توجه به اینکه در ایران این گواهینامه را با نام HSE میشناسند سعی شده که تمرکز مطلب بر این نام باشد.
سلامت
منظور از سلامت در این گواهینامه، سلامت کارکنان و رفاه آنان است. این گواهینامه با تمرکز بر روی اثرات مواد شیمیایی در میدانهای نفتی و محیطهای کاری سخت خواستار این است که کارگران و کارکنان، در محیطهای پرخطر با کمترین ریسک کار کنند. برای پیمانکاری که از قوانین HSE تبعیت میکند موظف است که تا کارکنانی که مرتب با مواد شیمیایی را از خطرات این مواد آگاه سازد. این اصل فقط شامل سلامتی جسمانی نمیشود. شغلهای سخت و زیان آور اثرات روحی خطرناکی را ممکن به جای بگذارند. اگر پیمانکار از وضعیت روحی و روانی کارگران خود آگاه نباشد ممکن است آنها را دچار مشکلات جدی کند.
امنیت
ایمنی کار یکی دیگر از ارکان اصلی هر پروژه است .در هر سال حدود ۲۵۰ میلیون حادثه در پروژههای مختلف دنیا رخ میدهد .اگر پروژه ای ایمنی نداشته باشد نمیتواند کار را با سلامت به اتمام برساند. نظارت بر ایمنی در حین انجام کار یکی دیگر از قسمتهای گواهینامه صلاحیت پیمانکاری یا HSE است. در این قسمت به پیمانکاران آموزش داده میشود تا نکات ایمنی در حین کار را انجام دهند و با کم کردن ریسکهای ناشی از کارهای سنگین، ایمنی پروژه خود را تامین کنند. برای مثال یک پیمانکار برق موظف است کارگران خود را از خطر برق گرفتگی در امان نگاه دارد. اگر تکنسینهای برق نکات ایمنی لازم را در حین کار رعایت نکنند به احتمال قطع به یقین دچار برق گرفتگی میشوند.
محیط زیست
HSE علاوه بر سلامت و امنیت، بر روی محیطهای خارج از پروژه هم تمرکز دارد. هر پروژه فیزیکی قطعا تاثیراتی بر روی محیط کار و اطراف خود خواهد گذاشت. انتشار گازهای سمی، تخلیه فاضلاب و دفع زبالههای صنعتی میتواند اثرات مخربی بر محیط زیست بگذارد. HSE از این اتفاقات جلوگیری میکند.پروژههای ساختمانی معمولا در حین پیشرفت فیزیکی خود، فضای خوبی از لحاظ دیداری ندارند.در همین راستا یکی دیگر از پیشنهادهای HSE ایجاد فضای سبز در محل کار پروژه است. با ایجاد فضای سبز در محیط پروژه، پیمانکار علاوه بر حفظ محیط زیست میتواند به رشد آن کمک کند.
در کشورهای در حال توسعه معمولا این بخش از HSE به خوبی اجرا نمیشود. چون هدف این کشورها رشد سریع حتی به قیمت متضرر شدن محیط زیستشان است. بسیاری از رئسای جمهور، حفاظت از محیط زیست را مانعی برای پیشرفت کشورشان میدانند. دلیل آنها هم این است که در کشورهای جهان سوم و فقیر که قوانین بین المللی در آنها به درستی اجرا نمیشود، به محیط زیست توجه نمیشود. پسر چرا باید کشورهای در حال توسعه خود را درگیر این موضوع کنند.
حفاظت
یک پروژه ممکن است در هر جای دنیا شروع به کار کند. این پروژه ممکن است ساخت یک پل در نیویورک یا حفاری نفت در صحراهای خاورمیانه باشد. از این رو باید حفاظت و امنیت آن را هم در نظر گرفت. منظور از حفاظت، امنیت کارمندان و حفاظت از اموال آنهاست. سرقتها، حملات تروریستی و ناآرامیهای یک کشور ممکن است امنیت یک پروژه را به هم بریزد. دستگاهها و ماشین آلاتی که در یک کارگاه وجود دارند معمولا از قیمتهای بسیار بالایی برخوردارند. همین میتواند انگیزه ای برای سارقین و در نهایت ارتکاب جرم باشد.
اقتصاد محلی
در گواهینامه صلاحیت پیمانکاری یک بخش به نام اقتصاد محلی وجود دارد. این قسمت از HSE بر روی اقتصاد محلی که پروژه در آن فعالیت دارد متمرکز شده است. این بخش به فعالیتهایی نظیر استخدام، آموزش، تاثیر بر کسب و کارهای محلی و تاکید بر استخدام نیروهایی محلی میپردازد. اگر پیمانکار از نیروهای محلی استفاده نکند، قطعا نمیتواند با کسب و کارهای اطراف خود به خوبی ارتباط برقرار کند. حتی نیروهای محلی میتوانند با توجه به شرایط محیطی منطقه به پیمانکار مشاوره دهند.
سازمانهای دولتی و HSE
دولتها در سراسر جهان قوانین مقررات خاص خود را برای پیمانکاران دارند. اما اکثر دولتها از قوانین موجود در HSE تبعیت میکنند. پیمانکارانی که گواهینامه صلاحیت پیمانکاری را نداشته باشند در خیلی از کشورها حتی حق شرکت در مناقصات را نخواهند داشت. کشورها میتوانند ب توجه به شرایط اقتصادی، آب و هوا و … بندهایی را به HSE اضافه کنند. دلیل نامهای مختلف این مدرک در کشورهای مختلف جهان، این است. این قوانین ممکن است حتی در ایالتهای کشوری مثل آمریکا هم متفاوت باشد. قوانین فدرالی این اجازه را به ایالتها میدهد تا پیمانکاران را ملزم به قوانین خاص خود کنند.
گواهینامه صلاحیت پیمانکاری (HSE) در ایران
ایران هم مثل بسیاری از کشورها از برای اولین بار در سال ۱۳۸۰ با دستور وزیر نفت برای بسیاری از پروژههای خود، داشتن مدرک HSE را جزو الزامات قرار داده است. در ایران گواهینامه HSE توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی صادر میشوند. پیمانکاران وزارت نفت، وزارت صنعت معدن و تجارت، وزارت و راه و شهرسازی، پیمانکاران شهرداری، پیمانکاران خودروسازی، پیمانکاران شرکتهای راه و و ساختمان، سازمانهای وابسته به غذا و دارو، پیمانکاران کارخانجات تولیدی و پیمانکاران تجهیزات پزشکی ملزم به داشتن HSE هستند. اگر در مناقصه ای داشتن این مدرک جزو الزامات هم نباشد، قطعا ارائه آن یک امتیاز مثبت برای پیمانکار محسوب میشود. یک فرد میتواند به عنوان متخصص حوزه HSE در یک پروژه به عنوان ناظر HSE شروع به فعالیت کند.